Murzynowski Antoni (1818–1896), malarz. Ur. 14 (15?) IV w Warszawie. Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej. Był synem Wawrzyńca, urzędnika sądowego, i Marianny z Kisielińskich. Kształcił się w warszawskich szkołach pijarów, a od szesnastego roku życia uczył się rysunku i malarstwa u Aleksandra Kokulara i Franciszka Pfanhausera. Wcześnie, bo w r. 1841, pokazał swe prace na Wystawie Publicznej w warszawskim Ratuszu i otrzymał list pochwalny za Portret kobiecy i Wnętrze Salonu A. Kokulara. Ponownie wystawił w r. 1845 w Salach Szkoły Malarstwa Pogorzelców, Św. Magdalenę i 2 portrety mężczyzn. W Tow. Zachęty Sztuk Pięknych eksponował w l. 1861–96 dwadzieścia kilka prac. M. należał do grupy artystów studiujących wspólnie w pracowni Wojciecha Gersona przy ul. Miodowej. Bliski założycielom Tow. Zachęty Sztuk Pięknych, był członkiem Komitetu Towarzystwa w l. 1872–5. Malował na zamówienie portrety i liczne obrazy o tematyce religijnej, także owoce i kwiaty oraz sceny rodzajowe. Z bogatej twórczości portretowej M-ego najbardziej znane są dwa zbiorowe wizerunki artystów środowiska warszawskiego (przechowywane w Muz. Narod. w W.): Wojciech Gerson i pięciu artystów w jego pracowni (Julian Cegliński, Józef Simmler, Feliks Sypniewski, Franciszek Tegazzo i Mateusz Zarzecki) oraz Czterech artystów (Adam Lerue, a nie, jak podaje wiele opracowań, A. Murzynowski, Henryk Pillati, Józef Szermentowski, Wojciech Święcki). Pędzla M-ego są portrety: biskupa Wincentego Popiela (Muz. Narod. w W.), doktora Janusza Nowakowskiego, Mathiasa Rosena (namalowany dla Warszawskiego Tow. Dobroczynności w r. 1867), A. Kokulara i Stefana Kokulara, Rafała Hadziewicza, Franciszka Kisielińskiego, Jana Żurkowskiego (trzy ostatnie są obecnie w Muz. Narod. w W.). Portrety M-ego stanowią ważną pozycję w jego dorobku malarskim, były też cenione przez krytykę. M. namalował wiele obrazów treści religijnej. W kościele Św. Anny w Warszawie znajduje się obraz Św. Anna z Matką Boską i Dzieciątkiem (w medalionie). M. malował m. in. dla kościołów: w Rzeczycy (pow. rawski) – Św. Katarzynę, w Tomaszowie Mazowieckim – Niepokalane Poczęcie Najśw. Maryi Panny (1866), w Kutnie – Matkę Boską ze świętym Dominikiem (1872), w Kaliszu dla kościoła farnego – Św. Barbarę, w Zdunach (pow. łowicki) – Chrystusa Dobrego Pasterza, Św. Rozalię, Św. Izydora i Św. Aleksandra. Kilka obrazów M-ego było zakupionych do Kajmel (pow. władysławowski na Suwalszczyźnie): Nawiedzenie Najśw. Maryi Panny, Św. Szymon, Św. Juda (wszystkie z r. 1873) i Św. Jerzy (z r. 1874), zaś dla kościoła w Gryszkabudach (w tymże powiecie) Matka Boska Szkaplerzna i Św. Agata (z r. 1875). Po kilka obrazów religijnych M-ego było w kościele w Lachowie (pow. szczuczyński), w Remigałach (pow. poniewieski), w Kuleszach (pow. Wysokie Mazowieckie). W Salonie Artystycznym w Warszawie na wystawie pośmiertnej M-ego w r. 1896 były m. in.: Św. Rodzina, Chrzest Chrystusa, Najśw. Maryja Panna Niepokalanego Poczęcia, na I Wystawie Mariańskiej w Warszawie w r. 1905 – Matka Boska Karmiąca. Ołtarzowe obrazy M-ego, poprawnie malowane, na ogół nie wykraczały poza szablon. W tematyce rodzajowej, obok portretu, wypowiadał się najpełniej talent malarza. Duży rozgłos uzyskał M. dzięki Kobiecie uciekającej przed pożarem (malowanej w dwóch wersjach), obrazowi o efektownym oświetleniu, chwalonym przez krytykę. Chwalono również wcześniejsze Wieśniaczki w lesie podczas burzy (1864). Inne obrazy rodzajowe M-ego, jak Włoch z figurkami (z r. 1845), Dziewczęta puszczające wianki, Biwak zbójców przy ogniu, Zaloty przy kominie, Scena przed kościołem Paulinów, Odwiedziny Jana Zamoyskiego u Kochanowskiego znane są tylko z tytułów. Brak studiów za granicą nie wpłynął ujemnie na artystyczny rozwój malarza. W grupie uczniów Kokulara reprezentuje najwyższy bodaj poziom artystyczny jako dobry rysownik i kolorysta (T. Dobrowolski). Pod koniec życia – częściowo sparaliżowany – przebywał wraz z żoną w Kozłówce w pow. lubartowskim, gdzie kopiował portrety galerii Zamoyskich na zlecenie Konstantego Zamoyskiego. W r. 1895 obchodził w Warszawie jubileusz pięćdziesięciolecia twórczości. Zmarł 13 VII 1896 w Warszawie i został pochowany na Powązkach.

Żonaty był od osiemnastego roku życia, ale imię i nazwisko żony nie są znane. Dzieci nie miał.

W Muzeum Narodowym w Warszawie, oprócz wymienionych obrazów, są olejne: Kobiety uciekające przed pożarem (studium olejne do obrazu), Głowa anioła (1861) i Portret kobiecy na tle pejzażu (zdeponowany w pałacu w Radziejowicach), a w Gabinecie Grafiki: akwarela Szlachcic polski i drobne szkice ołówkowe: Popiersie kobiety, Scena miłosna, Idylla, Kobieta i mężczyzna, Modlitwa, Kobieta cierpiąca, Przy stole.

Autoportret (olej., 1863, Muz. Narod. w W.); Rycina J. Łoskoczyńskiego wg Autoportretu w: „Tyg. Illustr.” 1895 t. 1 s. 84; – Bibliogr. Warszawy, Wydawn. ciągłe 1864–1903; Grajewski, Bibliografia ilustracji; Enc. Org.; W. Enc. Ilustr.; Krótkie wzmianki o malarzach pol.; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych, (podob. M-ego); Bersohn M., Katalog zbioru rysunków, szkiców i akwarel…, W. 1902; Katalog kartin…, Žitomir 1880 s. 5; Katalog wystawy zbioru obrazów Feliksa Gebethnera, W. 1881; Malarstwo polskie od XVI do początku XX w. Katalog, Wyd. 2.; Pamiątka pierwszej w Warszawie Wystawy Mariańskiej, W. 1905 s. 139; Piątkowski H., Katalog zbiorów Tow. Zachęty Sztuk Pięknych, W. 1925; Portrety osobistości pol. Katalog; Sztuka warsz. Katalog, II; Wiercińska, Katalog prac TZSP; – Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol., I; Jeziorowski W., Album Powązek, W. 1915 s. 131; Kozakiewicz, Warszawskie wystawy sztuk pięknych; Moszoro E., Życie artystyczne w świetle prasy warszawskiej, Wr. 1962; Płażewska, Warsz. Salon A. Krywulta; Ryszkiewicz A., Polski portret zbiorowy, Wr. 1961; Wiercińska, Tow. Zachęty; – „Biesiada Liter.” 1896 t. 2 s. 59; „Bluszcz” 1895 s. 112; „Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1895 s. 115; „Kłosy” 1867 t. 4 s. 176; „Przegl. Tyg.” 1895 s. 30; „Spraw. Komitetu Tow. Zachęty Sztuk Pięknych” za r. 1881 s. 4, 13, 16, 48, ryc. po s. 49, 1882 s. 24, 55, ryc. po s. 16; „Tyg. Illustr.” 1865 t. 2 s. 204, 1895 t. 1 s. 84, 1896 t. 2 s. 580 (H. Piątkowski), 1929 t. 1 s. 211; „Wędrowiec” 1895 s. 189 (tu fot. Autoportretu), 1905 s. 702; – Arch. Paraf. Katedry Św. Jana w W.: Liber nat. 1818 poz. 259; B. Publ. m. st. W.: rkp. 892 k. 118, 119 (Arch. „Przegl. Tyg.” – życiorys własny M-ego); IS PAN: Materiały do Słownika Artystów Polskich.

Elżbieta Szczawińska